H-Index

شاخص H

شاخصي عددي است كه مي‌كوشد بهره‌وري و تأثيرگذاري علمي دانشمندان را به صورت كمي نمايش دهد. اين شاخص با در نظر گرفتن تعداد مقالات پر استناد افراد و تعداد دفعات استناد شدن آن مقالات توسط ديگران محاسبه مي‌شود. به زبان دقيق‌تر، وقتي اچ-ايندكس براي شخصي به ميزان h است، يعني تعداد h مورد اثر انتشاراتي (مثل مقاله) دارد كه به هر كدام از آن‌ها دست‌ كم h بار استناد شده‌است. مثلاً اگر مي‌گوييم ايندكس تأثيرگذاري علمي فردي از طريق ايندكس اچ به ميزان 5 محاسبه شده است، منظورمان اين است كه اين شخص 5 اثر انتشاراتي، مثل مقاله، دارد كه به هر كدام از اين 5 مقاله، دست‌كم 5 بار استناد شده‌است. از اين شاخص مي‌توان براي تأثيرگذاري علمي گروهي از دانشمندان نيز بهره برد، مثلاً ايندكس اچ براي محاسبه تأثيرگذاري علمي دانشگاه‌ها و دانشمندان يك كشور نيز قابل استفاده استا. چ ايندكس شاخصي است كه مي‌توان به وسيله آن محققان تأثيرگذار را از آنهايي كه صرفاً تعداد زيادي مقاله منتشر كرده‌اند متمايز نمود. اين شاخص همچنين براي مقايسه محققاني كه دريك حوزه كاري يكسان فعاليت مي‌كنند كاربرد دارد. محاسبه اچ ايندكس توسط پايگاه‌هاي اسكوپوس، آي اس آي و گوگل اسكالر براي مقالات انگليسي زبان و نيز پايگاه استنادي علوم جهان اسلام (ISC) براي مقالات فارسي امكان‌پذير شده‌است. محاسبه ايندكس اچ بر پايه توزيع استنادات داده شده به آثار منتشره يك فرد يا گروهي از افراد صورت مي‌گيرد.

G-Index

شاخص G

يكي از ضعف هاي شاخص اچ، ناديده گرفتن مقالات پراستناد است. در سال 2006 شاخص G براي تكميل عملكرد شاخص h و رفع اين ضعف توسط دانشمندي بلژيكي به نام اگه معرفي شد. در اين شاخص بر خلاف شاخص هرش به مقالاتي كه بيشتر مورد استناد قرار مي گيرد وزن بيشتري داده مي شود. بنا به تعريف شاخص g برابر است با بالاترين رتبه در ليست نزولي مقالات به ترتيبي كه g مقاله اول حداقل تعداد g2 استناد دريافت كرده باشند و مجموع استناد هاي مقالات تا g بزرگتر يا مساوي g2 باشد. با توجه و دقت در نحوه محاسبه G-Index در مي‌يابيم كه ميزان G-Index هيچ وقت كمتر از H-Index نخواهد بود.

براي برجسته كردن مقالات پراستناد و اصلاح شاخص اچ مطرح شد. بالاترين تعداد مقالات است كه جي به توان 2 يا بيشتر به آن استناد شده است.

به عنوان مثال در جدول زير عدد 6 شاخص جي است زيرا از 6 به توان 2 به بعد فراواني تجمعي استنادات كمتر از كمتر از ضريب جي به توان 2 است.

شاخص جي: براي برجسته كردن مقالات پراستناد و اصلاح شاخص اچ مطرح شد. بالاترين تعداد مقالات است كه جي به توان 2 (g²

M-Index

شاخص M

از ضعفهاي شاخص اچ اين است كه نويسندگان تازه كار (به سبب كوتاه بودن عمر پژوهشي) را نمي توان با نويسندگان كهنه كار مقايسه كرد. زيرا كه ميزان مقالات و استنادات با گذشت زمان افزايش مي‌يابد. هرش براي مقايسه دانشمندان در مراحل مختلف دوره فعاليتشان، پارامتر m را عرضه كرد. هرش با در نظر گرفتن طول عمر پژوهشي پژوهشگر و اصلاح شاخص اچ متناسب با آن شاخص m را پيشنهاد كرد. در اين صورت شاخص هرش به دست آمده را بر طول عمر پژوهشي يك محقق (از زمان اولين مقاله منتشر شده) تقسيم مي كنيم.

m-index= h-index / scientific age

HB - Index

پس از مدتي از معرفي شاخص h شاخص ديگري توسط Banks ارايه شد. وي اين شاخص را كه ملهم از شاخص h بود شاخص  h-b ناميد كه به كمك آن مي‌توان موضوعات داغ پژوهشي در هر رشته علمي را بدست آورد. در توجيه نياز به چنين شاخصي اظهار مي‌شود كه تعيين موضوعات مورد علاقه و در دست بررسي، در دنياي پرحجم و وسيع اطلاعات، نياز به بررسي و جستجوي فراوان در انواع منابع اطلاعاتي دارد و وسيله­اي ساده لازم است تا محققان و مخصوصا دانشجويان دوره هاي دكترا را در تعيين موضوعات موردبحث روز و تخصيص موضوع مناسب براي رساله خود به كارآيد.